Światełko bohaterom – szlakiem mogił żołnierzy AK na olkuskim cmentarzu

Ponad pięćdziesiąt osób wzięło udział w akcji „Światełko bohaterom – szlakiem mogił żołnierzy AK na olkuskim cmentarzu”. Zorganizowane 27 października wydarzenie było częścią cyklu „Olkuskie Spacery Historyczne 2019”.

Uczestnicy spotkali się przed bramą cmentarza na ul. Powstańców Śląskich, skąd wyruszyli nawiedzić dwadzieścia mogił żołnierzy Armii Krajowej oraz olkuszan zasłużonych dla odzyskania niepodległości w 1918 r. Przy każdym z grobów przewodnicy – Konrad Kulig i Mateusz Radomski – przedstawili biogram danej osoby, następnie zostały zapalone znicze i odmówiono krótką modlitwę. Nawiedzono miejsca pochówku m. in. olkuskiego społecznika hm. Mieczysława Karwińskiego, kpt. Józefa Mrówki „Mata” (zastępcy „Hardego”) oraz symboliczny grób Jana Łydki, legionisty i żołnierza V Batalionu Strzelców Olkuskich, który zginął w 1943 r. w KL Auschwitz.

Centralny punkt inicjatywy stanowiła zbiorowa mogiła poległych w latach 1944-1945 pięciu partyzantów oddziału „Hardego” oraz oddziału „Litwinka”. Dla uczestników spaceru przygotowano tematyczne ulotki i okolicznościowe znaczki.

Wydarzenie zostało zorganizowane przez olkuskie koło Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, które 26 października br. obchodziło trzydziestolecie istnienia. Szczegółowe informacje dotyczące kolejnych Olkuskich Spacerów Historycznych można uzyskać w Punkcie Informacji Turystycznej przy ul. Floriańskiej 8 w Olkuszu lub poprzez adres mailowy: it.olkusz@msit.malopolska.pl.

zdjęcia: Stanisław Dudek, Marcin Pawlik

tekst: Konrad Kulig

Działamy od trzydziestu lat!

Zebranie założycielskie

26 października 1989 r. odbyło się zebranie założycielskie olkuskiego oddziału Stowarzyszenia Żołnierzy Armii Krajowej. Członkami założycielami byli:

1. por. Mieczysław Świerczewski, prezes Zarządu Okręgu Śląskiego SŻAK,  

2. mjr Kazimierz Kluczewski „Pijok”, b. dowódca konspiracyjnego Pułku „Srebro” i komendant Obwodu Olkusz AK (1911–1995),

3. Leopold Florek „Sufler” (1921–2011),

4. Leonard Bigaj „Śmiały” (1929–2012),

5. Romuald Misiowiec „Stefan” (1919–1999),

6. Fryderyk Banyś „Zegarek” (1920–1996),

7. Wiesław Kluczewski „Braciszek” (1923–2006),

8. Tadeusz Kępka „Kos” (1920–2010),

9. Jan Jarno „Gorzoła”, „Filip” (1923–2008),

10. Józef Zub „Leśnik” (1923–2014),

11. Roman Węglarz „Kula”(1919–2001),

12. Henryk Skoczek „Wiaterek” (1928–2008),

13. Janina Słuszniak „Jana” (1921–2011),

14. Adolf Kieres „Volt” (1925–2017),

15. Wanda Konopnicka „Perełka”.

Prezesi zarządu

Tymczasowym prezesem zarządu został Leopold Florek, żołnierz drużyny dywersyjnej Obwodu Olkusz, zaś prezesem honorowym Kazimierz Kluczewski. 15 lutego 1990 r. miało miejsce pierwsze zebranie sprawozdawczo-wyborcze, podczas którego prezesem został wybrany Wiesław Kluczewski, brat Kazimierza, żołnierz Pułku „Srebro”. Po scaleniu akowskich organizacji kombatanckich w 1990 r. przyjęto nazwę Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej, pod stowarzyszenie którą funkcjonuje do dzisiaj. Funkcję prezesa zarządu oddziału/koła w kolejnych latach pełnili: Zenon Mędrek (1999–2003), Stanisław Sowula (2003–2016) oraz Konrad Kulig (od 2016).

Najważniejsze wydarzenia

11 listopada 1991 r. w bazylice św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu został poświęcony sztandar Koła. W roku 1997 na olkuskim cmentarzu został odsłonięty pomnik nad grobem pięciu żołnierzy AK poległych w walkach w latach 1944–1945. W 2001 r. na Starym Cmentarzu w Olkuszu odsłonięto tablicę upamiętniającą żołnierzy AK z ziemi olkuskiej. W latach 1999–2004 zostało wydanych kilka zeszytów historycznych z serii „Partyzanckie wspomnienia”. Obecnie stowarzyszenie realizuje cele statutowe za pośrednictwem m.in. przygotowania wystaw, produkcji filmów dokumentalnych, rekonstrukcji historycznych. W ciągu trzydziestu lat działalności przez szeregi organizacji przewinęło się około 150 osób. 

Konrad Kulig

Ostatni cichociemny spotkał się z olkuską młodzieżą

17 października uczniowie Publicznej Szkoły Podstawowej im. Juliusza Słowackiego w Witeradowie mieli okazję poznać niezwykłego człowieka. Na spotkanie z młodzieżą przybył mjr Aleksander Tarnawski „Upłaz”. 98-letni major Tarnawski jest ostatnim żyjącym spośród trzystu szesnastu cichociemnych, elitarnych polskich żołnierzy z czasów II wojny światowej.

Ostatni spośród trzystu

Uczniowie mieli okazję poznać bogatą historię bohatera. Urodził się on w 1921 r. w Słocinie na Rzeszowszczyźnie. Jego rozpoczęte na Uniwersytecie Lwowskim studia przerwała wojna. Jeszcze w 1939 r. przedostał się na Zachód, gdzie wstąpił do formowanej przez gen. Sikorskiego polskiej armii. Po zwycięstwie Niemiec nad Francją został ewakuowany do Wielkiej Brytanii, gdzie pełnił służbę m.in. w 1. Dywizji Pancernej gen. Maczka. W 1943 r. rozpoczął elitarne szkolenie przed zrzutem do okupowanej Polski w celu wspierania ruchu oporu. Zwieńczeniem kursu był skok na podwarszawskie pola wraz z trzema innymi cichociemnymi w kwietniu 1944 r. Ówczesny podporucznik „Upłaz” został przydzielony do oddziałów partyzanckich na Nowogródczyźnie, gdzie był instruktorem dywersji i sabotażu oraz dowódcą kompanii szturmowej. Po wojnie nie ujawnił się przed władzami komunistycznymi, dokończył studia i pracował jako chemik. Obecnie mieszka w Gliwicach i od czasu do czasu chętnie spotyka się z młodzieżą, by przekazać swoje wspomnienia, ale też refleksje i rady na przyszłość.

„Selfie” z cichociemnym

 Brak wiedzy o własnym kraju jest czymś żenującym – podkreślił mjr Tarnawski -  dlatego cieszę się z zainteresowania młodych ludzi tym fragmentem historii, który miałem okazję przeżyć. Uczestnicy spotkania z zaangażowaniem dopytywali o kolejne szczegóły przygód cichociemnego, a następnie robili liczne pamiątkowe zdjęcia. Elementem wyróżniającym się w wystroju sali lekcyjnej był portret mjr. Tarnawskiego, specjalnie przygotowany na tę okoliczność przez mgr Dorotę Cieślę. Podpisany przez majora Tarnawskiego portret zajmie honorowe miejsce na szkolnym korytarzu.

Skok ze spadochronem w wieku 93 lat

Cichociemny zachęcał do zainteresowania skokami spadochronowymi. Osobiście ostatni raz skakał w 2014 r. Dzień, w którym pierwszy raz skoczyłem, był jednym z najpiękniejszych w moim życiu. Dopytywany przez uczniów o rolę strachu w wykonywaniu niebezpiecznych zadań bohater spotkania odpowiedział: Jakbym się nie bał, to byłbym nienormalny. Po prostu trzeba umieć ten strach przezwyciężyć. Na zakończenie niezwykły gość przekazał młodzieży życiowe zasady, którymi należy się kierować.  Szczególnie podkreślał, że warto mieć pasję, której można się poświęcić. Dodał również, że każdy w życiu powinien być przede wszystkim dobrym, pomocnym człowiekiem.

                Inicjatorami spotkania byli Wojciech Kowalski, nauczyciel historii PSP w Witeradowie oraz Konrad Kulig, prezes olkuskiego koła Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej.

tekst: Konrad Kulig

autorem zdjęć jest Roman Głowacki

Wędrowali partyzanckimi ścieżkami

27 i 28 września 2019 r. odbył się 33. Rajd Pieszy Szlakami Walk Oddziału „Hardego”. Olkuski rajd to jedno z najstarszych tego typu wydarzeń w Polsce. Celem przedsięwzięcia jest m.in. upowszechnienie wiedzy historycznej i walorów turystycznych regionu.  

W piątkowy poranek z rynku w Olkuszu wyruszyła stuosobowa grupa młodzieży. Podzieleni na dziewięć drużyn uczestnicy wykonywali przygotowane przez rekonstruktorów zadania, związane z historią Armii Krajowej. Fabuła dotyczyła m. in. akcji na niemieckie koszary w Jaroszowcu z 1944 r., podczas której dowodzony przez Piotra Przemyskiego „Aresa” patrol z oddziału Gerarda Woźnicy „Hardego” zdobył dużą ilość broni. Wyniki rywalizacji pierwszego dnia rajdu ogłoszone zostały podczas popołudniowego podsumowania w ZS nr 3 im. Antoniego Kocjana w Olkuszu. Zwycięstwo przypadło uczniom z ZS nr 1 w Olkuszu. Z kolei drugiego dnia rajdu, podczas którego uczestnicy wędrowali z Wolbromia do Udorza, pierwsze miejsce ex aequo zajęli uczniowie z SP w Jeżówce oraz ministranci z parafii św. Maksymiliana Marii Kolbego w Olkuszu. W sumie w rywalizacji uczestniczyły także zespoły z I LO w Olkuszu, PSP w Witeradowie, SP w Żuradzie, ZS nr 3 w Olkuszu, SP nr 6 w Olkuszu oraz Sekcja Młodzieżowa ŚZŻAK w Olkuszu.

Honorowymi gośćmi Rajdu byli: por. Czesław Grzanka (prezes koła Światowego Związku Żołnierzy AK w Kluczach) oraz hm. Ryszard Kowal (honorowy prezes koła ŚZŻAK w Olkuszu).

Zwieńczeniem wydarzenia była sobotnia msza święta w kaplicy w Udorzu, odprawiona w intencji poległych i zmarłych żołnierzy oddziału „Hardego” oraz złożenie kwiatów pod pomnikiem upamiętniającym żołnierzy AK z batalionu „Parasol”, którzy zginęli w tej miejscowości. Po eucharystii w remizie OSP czekał na uczestników poczęstunek, przygotowany przez Koło Gospodyń Wiejskich.

Organizatorami wydarzenia byli PTTK Olkusz oraz Światowy Związek Żołnierzy AK w Olkuszu, przy wsparciu Burmistrza Miasta i Gminy Olkusz Romana Piaśnika, Zespołu Szkół nr 3 im. Antoniego Kocjana w Olkuszu, Nadleśnictwa Olkusz, Miejskiego Ośrodka Kultury w Olkuszu, Oddziału IPN w Katowicach oraz sołtysa i Koła Gospodyń Wiejskich w Udorzu. Wydarzenie było objęte patronatem Starosty Olkuskiego Bogumiła Sobczyka.

Oddział Gerarda Woźnicy „Hardego” był największym zgrupowaniem partyzanckim działającym na ziemi olkuskiej podczas II wojny światowej. W strukturze Armii Krajowej wchodził w skład Oddziału Rozpoznawczego „Surowiec” 23. Śląskiej Dywizji Piechoty AK.

Konrad Kulig